Gloria Macapagal Arroyo

(2001-2009)
14th Philippine President
5th Republic

Gloria Macapagal-Arroyo, holds many records. Elected as Senator during her first try 1992 and was re-elected in 1995. She was sworn in as the 14th President of the Philippines on January 20, 2001 by Chief Justice Hilario Davide, Jr. after the Supreme Court unanimously declared the position of the President vacant, the second woman to be swept into the presidency by a peaceful People Power Revolution or also known as the EDSA II.

The president is the daughter of the late President Diosdado and Eva Macapagal who were well known for their integrity and simple but dignified lifestyle. During the Presidency of Diosdado Macapagal, the Philippines was second only to Japan economic progress in Asia.

President Gloria Macapagal-Arroyo, born in April 5, 1947, was valedictorian of her high school class at Assumption Convent, was consistent on the Dean’s List in Georgetown University in Washington D.C. and graduated magna cum laude at Assumption College. She obtained a Master’s degree in Economics from the Ateneo de Manila and a doctorate degree in Economics from the University of the Philippines.

Macapagal-Arroyo joined the Philippine government in 1986 during the administration of President Corazon Aquino, who appointed her Undersecretary of Trade and Industry during her tenure in the Senate, she authored 55 laws on economic and social reforms and was named outstanding Senator several times. When she was elected Vice President, President Joseph Estrada appointed her as concurrent Secretary of Social Welfare and Development, a post she held until her resignation from the Cabinet on October 12, 2000.

Joseph Ejercito Estrada

(1998-2001)
13th Philippine President
5th Republic

Joseph Estrada is the ninth president of the Third Republic of the Philippines. He was born on April 19, 1937 in Tondo, Manila. He is the eight of the ten children of Emilio Ejercito and Maria Marcelo. Estrada studied at the Ateneo de Manila University and took up engineering at the Mapua Institute of Technology. He was in his third year in college when he decided to try the movies.
Displeased with his decision to drop out of college, his parents forbade him to use his family name, which forced him to adopt “Estrada” as a screen name and “Erap” (“Pare” or friend when spelled backward) as a nickname.
In 1974, he founded the Movie Workers Welfare Fund (MOWELFUND) that provides movie industry workers with financial and professional assistance.

Estrada entered politics when he ran for Mayor in San Juan in 1968. he was only proclaimed mayor in 1969, after he won an electoral protest against Dr. Braulio Sto. Domingo. As mayor (1969-1986), Estrada was named one of the Ten Outstanding Young Men (TOYM) in Public Administration (1972). He was also named most Outstanding Mayor and Foremost Nationalist (1972), and most Outstanding Metro Manila Mayor (1972). He won a seat in the senate in 1987 and chaired the Committee on Cultural Minorities and Rural Development on September 16, 1991, he voted for the rejection of the Treaty of Friendship, Cooperation, and Security, which ended the stay of the United States military bases in the Philippines.
He was elected vice president in 1992. He was appointed chairman of the Presidential Anti-Crime commission (PACC).
He was elected President of the Philippines in 1998 to January 20, 2001.
He is married to Luisa Pimentel with whom he has three children
The problems of the Estrada administration reached a crescendo in 2000. Bugged by the intensifying insurgency in Mindanao and a series of natural and man-made calamities nationwide, the new administration poorly restored hope of a bright future. Then came the BW Resources anomaly, which Securities and Exchange Commission (SEC) Chairman Perfecto Yasay blamed on the president.
In October, Ilocos Sur Governor Luis "Chavit" Singson, a former friend and close ally of the president, exposed that the president received about P500 million from jueteng kickbacks and excise tax from the Ilocos region. Corruption charges against the president ensued which spawned the dramatic passage of the Articles of Impeachment by the House of Representatives led by Speaker Manuel Villar on November 13.
The Senate then convened itself as an Impeachment tribunal and began the process on December 7. The House prosecutors presented more than 30 witnesses, mostly women, who testified that the president was involved in several irregular transactions. One witness, Clarissa Ocampo, a senior vice-president of Equitable-PCI Bank, claimed he saw the president affix a different signature, Jose Velarde, on a multi-million Peso bank transaction.
The defense panel, composed of the brightest lawyers in the country, and the majority party senator-judges, questioned the materiality and relevance of Ocampo’s testimony. Supreme Court Chief Justice Hilario Davide ruled that Ocampo’s testimony would only be considered if the prosecution panel could prove that the multi-million bank account came from irregular transactions.
On January 16, the House prosecutors were about to establish the missing link by opening an envelope, which they claimed would prove that the president had amassed P3.3 billion in ill-gotten wealth, when 11 senator-judges voted not to open the envelope. This prodded Senate President Aquilino Pimentel to resign, the House prosecutors and complainants to walk out, and the viewing public to storm to the historic intersection of EDSA and Ortigas in Mandaluyong City – the start of the 5-day People Power 2 at EDSA, that would force President Joseph Estrada to leave office.
Former Presidents Fidel Ramos and Corazon Aquino, Manila Archbishop Jaime Cardinal Sin, students, office workers, activists, lay people, laborers, politicians and celebrities joined the furious crowd in asking for the resignation of the president. On January 18, Nora Aunor stunned everyone when she joined the rally, publicly admitting her previous relationship with the president, and called him a woman-beater. The following day, Defense Secretary Orlando Mercado, Interior and Local Government Secretary Alfredo Lim, the military generals, and the police officers withdrew their support from the president, as foretold by former President Ramos.
In the morning of January 19, the president was guided out of Malacanang by Armed Forces Chief of Staff General Angelo Reyes to give way to a new president, a woman. Vice-President Gloria Macapagal-Arroyo took his oath as the 14th president before Chief Justice Davide at noontime. She formally began her term in office on January 22, the same day the new US President George Bush was inaugurated at the White House.
At present, Estrada is back to the arms of his legitimate wife. One of his mistresses, Laarni Enriquez, flew to Hong Kong during the heat of the Impeachment trial. His friends like Lacson, Charlie Ang, Jaime Dichaves, and Nora Aunor also abandoned him. Much worse, one of his alleged illegitimate daughters, Josephine Rose Ejercito, said his father deserved what he got.
The Arroyo administration is preparing criminal charges against Estrada. The president said he was ready to face the music and prove his innocence. Ironically, he claimed that the controversial second envelope, which triggered the People Power 2, should have been opened in the first place.

Fidel Valdez Ramos

(1992-1998)
12th Philippine President
5th Republic

Ramos, Fidel Valdez (1928- ), Filipino soldier and politician, President from 1992 to 1998, and one of the leaders of the 1986 EDSA revolution in the Philippines that drove President Ferdinand Marcos from power. Fidel “Eddie” Ramos was the son of a diplomat and legislator who served as Secretary of Foreign Affairs. After winning a government scholarship to the United States Military Academy at West Point and studying engineering at the University of Illinois, he saw active service in the Korean War and was Chief of Staff (1966-1968) to the Philippine Civil Action Group in Vietnam.

His service to the state continued through the Marcos years, during which he headed the Philippine Constabulary (now the Philippine National Police) and served as Vice-Chief of Staff of the armed forces for five years. Ramos was also identified as one of the “Rolex Twelve”, the group of close associates of the president. However, he switched sides in the struggle for power in February 1986, aligning himself with Corazon Aquino and the “People Power” movement against Marcos. He and Juan Ponce Enrile led the resistance to Marcos centred on two military camps. He was rewarded with promotion to Chief of Staff and then, in January 1988, with the post of Defence Minister in Aquino’s government. He increased his popularity during these years by helping to defeat a series of coup attempts against Aquino.

Aquino nominated Ramos as her choice for President in the 1992 elections. Ramos won a narrow victory to become the 12th president of the Philippine Republic. His immediate priorities were to deal with the energy crisis and the economy; he tackled economic problems through policies of fiscal transparency and deregulation, as well as less popular methods such as extending value added tax. Ramos also sought to end insurgencies by Communist and Muslim rebels, and formed a National Unification Commission in August 1992 to oversee this. In the same month he gave permission for the return of Ferdinand Marcos’s remains to the Philippines. Legislative elections held in June 1995 that were presented by Ramos as a referendum on his administration led to overwhelming victory for his supporters; by this time, his policies had reformed the Philippine economy and lifted its growth rate closer to that of other Pacific Rim “tiger economies”. In October he took personal charge of the government’s campaign against organized crime. The withdrawal of the Lakas ng Edsa party from the ruling coalition weakened Ramos’s support, but he was still able to put through an important economic liberalization package in March 1996. In September the government concluded a landmark agreement with the Muslim secessionist Moro National Liberation Front in Mindanao, ending the long-term insurgency there. Congressional opposition to suspected moves by Ramos to amend the constitution, allowing him to stand for a second term in 1998, led to the ousting in October 1996 of the Senate president Neptali Gonzales, a firm Ramos supporter.

In March 1997 the Philippines Supreme Court rejected a campaign by Ramos supporters to allow a second presidential term, confirming its decision in June. In September 1997 a mass rally in Manila, attended by Cardinal Jaime Sin and Corazon Aquino among others, demonstrated against all efforts to change the constitution to allow Ramos a second term. In December, Ramos duly endorsed his chosen presidential candidate. However, the presidential elections in May 1998 were won by Ramos’s former vice-president, Joseph Estrada.

Endorsed by the outgoing president Corazon Aquino, former defence minister Fidel Ramos narrowly won the 1992 presidential elections in the Philippines. His government successfully enacted economic liberalization measures, invigorating the Philippines’ economy. He also negotiated a peace treaty with the Muslim rebel group in Mindanao, ending a long-standing uprising there.

Ferdinand E. Marcos

1965-1986)
10th Philippine President
3rd Republic
4th Republic (Martial Law, "The New Republic" Parliamentary Government)

Philippine Lawyer and Politician, Ferdinand Marcos was born in Sarrat, Ilocos Norte on September 11, 1917. His parents are Don Mariano Marcos and Doña Josefa Edralin. Marocs studied law in the late 1930’s at the University of the Philippines.
Marcos took up leadership in a time wherein the country was in crisis economically and socially. His goals at that time were to uplift the economic and social condition of all the people using hard-work and self-reliance.
His first term was innovative and inspirational. Marcos embarked on a huge infrastructure program, unifying the scattered islands through a network of roads, bridges, rails and ports, committing all the available resources to development. He carefully

steered the Republic’s diplomacy during a period of transition in international relations, which saw the confrontation of the Cold War give way to peaceful negotiations. He was host to the Vietnam allies at the Manila Summit of 1966, and embarked on intense personal diplomacy throughout the ASEAN (Association of Southeast Asian Nations).
The national problems, however, were much graver than could be solved in any single term of office. Combining into an explosive force were poverty, social inequity and rural stagnation, the burden of centuries coupled with rising expectations, a bounding birthrate and mass-education. The country at that time was said to have been making only four million pesos a day while spending six million pesos. Industries had a very slow growth. The school facilities could not accomodate the increasing number of children. Diseases continued to spread. Criminality was on the increase. Marcos was trapped between the entrenched oligarchy, which controlled the Congress and the firebrands from the Manila student movement in the peasant regions of Luzon.
As a result of this, Marcos sent out the Army to face the resurgence of armed Communist activity and the emergence of Maoist urban guerrillas. In August 1971, the write of habeas corpus was suspended.
This worked in the short term, but as soon as it was lifted, radical agitation started again. By the middle of 1972, nearly the entire media turned dead set against the Administration and government was beginning to be slowed down by the intense rivalry between the political parties.
The economic effects of this paralysis of government were made worse by great floods which in the Luzon plain ruined much of agriculture, infrastructure and industry. The people wallowed deeper in cynicism and despair. In Manila, crime, pornography and violence drove citizens from the streets. Invoking the last constitutional defense of the state, President Ferdinand E. Marcos declared martial law on September 21, 1972.

Diosdado Pangan Macapagal

(1961-1965)
9th Philippine President
3rd republic

Diosdado P. Macapagal was the fifth president of the Third Republic of the Philippines.
He was born in Lubao, Pampanga on September 28, 1910 to Urbano Macapagal and Romana Pangan.
He studied law at the University of Sto. Tomas. After receiving his law degree, he was admitted to the bar in 1936. in 1940, he became President Manuel L. Quezon’s legal assistant. In 1948, President Elpidio Quirino, appointed Macapagal as chief negotiator with the British Government of the issue of Philippine Sovereignties over the Turtle Islands. After the successful transfer of the Turtle Island, Macapagal was assigned as second secretary to the

Philippine Embassy in Washington D.C. In 1949, he won a seat in the Philippine House of Representatives. He was re-elected in 1953 and served until 1956.
He became the vice president of Carlos P. Garcia in 1957. He was elected president of the Philippines in 1961. Under his presidency, financing institution such as The Philippine Veterans Bank was organized. One of his major foreign policy achievements was the forming of Maphilindo (composed of Malaysia, Philippines and Indonesia) in 1963, which paved the way for the creation of the Association of Southeast Asian Nations, or ASEAN. Macapagal was instrumental in changing of the date of the Philippine Independence Day from July 4 to June 12.
In 1965, Macapagal ran and lost to Ferdinand Marcos in the Philippine presidential election. In 1971, he was elected delegate to the Constitutional Convention. He succeded Carlos P. Garcia who died while serving as president of the constitution.
Diosdado P. Macapagal died on April 21, 1997.

Carlos Polistico Garcia

(1957-1961)
8th Philippine President
3rd Republic

Carlos P. Garcia was the fourth President of the Third Philippine Republic.
He was born in Talibon, Bohol on November 4, 1896 to Policronio Garcia and Ambrosia Polistico.
He studied at the Siliman University in Dumaguete and later transferred to the Philippine Law School now the Philippine College of Criminology where he finished his law degree in 1923. he took the bar examination and was among the top ten who passed it.
In 1925, he was elected as Representative of the Third District of Bohol to the National Assembly. He was one of the 24-elected to the senate in 1940 but the outbreak of the war prevented him from

assuming office. He resumes his term as senator in 1945 and was re-elected in 1946. he was elected as vice president during the Magsaysay administration in 1953. He was appointed Secretary of Foreign Affairs in his concurrent capacity as vice president. Garcia took over the presidency when Magsaysay died in an airplane accident in Cebu on March 1957.
Garcia presided over the remaining nine months of Magsaysay’s term. He then ran and won the 1957 presidential election. As president, he was instrumental in pursuing and implementing the “Filipino First” policy, which was conceived to initiate economic independence and also bring back the pride of Filipinos in their country. Furthermore Garcia was the first president to promote Philippine culture through dances and costumes.
Carlos P. Garcia died after a heart attack in Quezon City on June 14, 1971 while he was serving as president of the Constitutional Convention. He was married to Leonila Dimataga.

Ramon Magsaysay

(1953-1957)
7th Philippine President
3rd Republic

Magsaysay, Ramón (1907-1957), Philippine statesman, born in Iba, and educated at the University of the Philippines and José Rizal College. From 1942 to 1945, during World War II, he organized and led the guerrilla force that fought the Japanese. He was elected (1946) and re-elected (1949) on the Liberal party ticket to the Philippine House of Representatives. An advocate of stronger government action against the Communist-led Hukbalahap (Huk) guerrillas, he was appointed secretary of national defence in 1950. He reorganized and strengthened the army and the constabulary and intensified the campaign to crush Huk resistance, waging one of the most successful antiguerrilla campaigns in modern history by winning over the peasantry and preserving tight military discipline. In 1953 Magsaysay resigned his post as defence secretary and became the presidential candidate of the Nationalist party after criticizing the Liberal government. He was elected president of the Philippines in November 1953, but his efforts to reform the country were frustrated by wealthy landowner interests in the national congress. He died in a plane crash.

In 1953 the government attempted unsuccessfully to end the Huk rebellion by a peace parley with the rebel leaders. In the presidential elections, held on November 10, former Defence Minister Ramón Magsaysay won a decisive victory over the incumbent Quirino, and because of his vigorous conduct of the campaign against the Huks, the back of the rebellion was broken, although it was not entirely suppressed.

Congress approved, on August 11, 1955, legislation empowering President Magsaysay to break up large landed estates and distribute the land to tenant farmers. On September 6 the Philippines and the United States concluded a trade agreement on private US investment in Philippine enterprises.

In the mid-1950s the United States and the Philippines jointly acknowledged Philippine ownership of US military bases in the islands. The Philippine Senate also ratified the peace treaty with Japan and a Philippine-Japanese agreement providing for US$800 million in Japanese reparations.

Magsaysay died on March 17, 1957, in an air crash, and the next day Vice-President Carlos P. Garcia was sworn in as President. In June a statute outlawing the Communist Party was promulgated. The statute provided a maximum sentence of death for active party membership but allowed surrender without penalty within 30 days after promulgation. Some 1,400 holdouts of the Huk movement surrendered. Garcia was subsequently elected president, and Diosdado Macapagal, an opposition Liberal Party candidate, was elected Vice-President. Macapagal was elected President in 1961, but in the elections of 1965 he lost to the Nationalist candidate, Ferdinand Marcos.

Magsaysay was elected president of the Philippines in 1953 and served four years in office. Magsaysay was a strong opponent of the Communist-led Huk guerrillas, and he reorganized and strengthened the armed forces in a campaign to crush them. He was killed in a plane crash in 1957.

Elpidio Quirino

(1948-1953)
6th Philippine Presedint
3rd Republic

Quirino, Elpidio (1890-1956), president of the Philippines (1948-1953). He was born in Vignan on Luzon, studied law,After obtaining a law degree from the University of the Philippines, near Manila, in 1915, Quirino practiced law until he was elected a member of the Philippine House of Representatives in 1919-25 and a senator in 1925-31. In 1934 he was a member of the Philippine independence mission to Washington, D.C., headed by Manuel Quezon, which secured the passage in Congress of the Tydings-McDuffie Act, setting the date for Philippine independence as July 4, 1946. He was also elected to the convention that drafted a constitution for the new Philippine Commonwealth. Subsequently he served as secretary of finance and secretary of the interior in the Commonwealth government.

After World War II, Quirino served as secretary of state and vice president under the first president of the independent Philippines, Manuel Roxas. When Roxas died on April 15, 1948, Quirino succeeded to the presidency. The following year, he was elected president for a four-year term on the Liberal Party ticket, defeating the Nacionalista candidate.

President Quirino's administration faced a serious threat in the form of the Communist-led Hukbalahap (Huk) movement. Though the Huks originally had been an anti-Japanese guerrilla army in Luzon, the Communists steadily gained control over the leadership, and, when Quirino's negotiations with Huk commander Luis Taruc broke down in 1948, Taruc openly declared himself a Communist and called for the overthrow of the government. By 1950 the Huks had gained control over a considerable portion of Luzon, and Quirino appointed the able Ramon Magsaysay as secretary of national defense to suppress the insurrection. (see also Index: Hukbalahap Rebellion)

Quirino's six years as president were marked by notable postwar reconstruction, general economic gains, and increased economic aid from the United States. Basic social problems, however, particularly in the rural areas, remained unsolved; Quirino's administration was tainted by widespread graft and corruption. The 1949 elections, which he had won, were among the most dishonest in the country's history. Magsaysay, who had been largely successful in eliminating the threat of the Huk insurgents, broke with Quirino on the issue of corruption, campaigning for clean elections and defeating Quirino as the Nacionalista candidate in the presidential election of 1953. Subsequently, Quirino retired to private life.

Manuel Acuna Roxas

(1946-1948)
5th Philippine President
3rd Republic

Roxas y Acuña, Manuel (1892-1948), Philippine statesman and first president (1946-1948) of the Philippines, born in Capiz, and educated at the University of Manila. After studying law at the University of the Philippines, near Manila, Roxas began his political career in 1917 as a member of the municipal council of Capiz (renamed Roxas in 1949). He was governor of the province of Capiz in 1919-21 and was then elected to the Philippine House of Representatives, subsequently serving as Speaker of the House and a member of the Council of State. In 1923 he and Manuel Quezon, the president of the Senate, resigned in protest from the Council of State when the U.S. governor-general (Leonard Wood) began vetoing bills passed by the Philippine legislature. In 1932 Roxas and Sergio Osmeña, the Nacionalista Party leader, led the Philippine Independence Mission to Washington, D.C., where they influenced the passage of the Hare-Hawes-Cutting Act. Roxas was later opposed by Quezon, who held that the act compromised future Philippine independence; the Nacionalista Party was split between them on this issue. In 1934, however, Roxas was a member of the convention that drew up a constitution under the revised Philippine Independence and Commonwealth Act (Tydings-McDuffie Act). Roxas also served as secretary of finance in the Commonwealth government (1938-40).

During World War II Roxas served in the pro-Japanese government of José Laurel by acquiring supplies of rice for the Japanese army. Although a court was established after the war to try collaborators, Roxas was defended by his friend General Douglas MacArthur. Roxas was elected president of the Commonwealth in 1946 as the nominee of the liberal wing of the Nacionalista Party (which became the Liberal Party), and, when independence was declared on July 4, he became the first president of the new republic.

Although Roxas was successful in getting rehabilitation funds from the United States after independence, he was forced to concede military bases (23 of which were leased for 99 years), trade restrictions for Philippine citizens, and special privileges for U.S. property owners and investors. His administration was marred by graft and corruption; moreover, the abuses of the provincial military police contributed to the rise of the left-wing Hukbalahap (Huk) movement in the countryside. His heavy-handed attempts to crush the Huks led to widespread peasant disaffection. Roxas died in office in 1948 and was succeeded by his vice president, Elpidio Quirino.

Jose P. Laurel

(1943-1945)
4th Philippine President
2nd Republic(Japanese Occupation)

Jose Paciano Laurel (b. March 9, 1891, Tanauan, Luzon, Phil.--d. Nov. 6, 1959, Manila), president of the Philippines (1943-45), during the Japanese occupation of World War II.

After receiving law degrees from the University of the Philippines (1915) and from Yale University (1920), he was elected to the Philippine Senate in 1925 and appointed associate justice of the Supreme Court in 1936.

After the Pearl Harbor attack, Laurel stayed in Manila after President Manuel Quezon escaped first to Bataan and then to the United States. He offered his services to the Japanese; and because of his criticism of U.S. rule of the Philippines he held a series of high posts in 1942-43, climaxing in his selection as president in 1943. Twice in that year he was shot by Philippine guerrillas but recovered. In July 1946 he was charged with 132 counts of treason but was never brought to trial; he shared in the general amnesty in April 1948.

As the Nationalist Party's nominee for the presidency of the Republic of the Philippines in 1949, he was narrowly defeated by the incumbent president, Elpidio Quirino, nominee of the Liberal Party. Elected to the Senate in 1951, Laurel helped to persuade Ramón Magsaysay, then secretary of defense, to desert the Liberals and join the Nationalists. When Magsaysay became president, Laurel headed an economic mission that in 1955 negotiated an agreement to improve economic relations with the United States. He retired from public life in 1957.

Sergio Osmeña,Sr.

(1944-1946)
3rd Philippine President
COMMONWEALTH PERIOD (American Period)

Osmeña, Sergio (1878-1961), Philippine independence leader and statesman, born on Cebu. Trained as a lawyer, he was elected to the first Philippine assembly, became its speaker (1907-1916), and later served as senator from Cebu. Osmeña headed several missions to the United States to argue for Philippine independence and was instrumental in gaining commonwealth status for the Philippines in 1935. Twice elected vice-president of the commonwealth (1935 and 1941), he became president of the government in exile when President Manuel Quezon died in 1944. He was, however, defeated (1946) in the first elections of an independent Philippines.

He was the founder of the Nationalist Party (Partido Nacionalista) and president of the Philippines from 1944 to 1946. Osmeña received a law degree from the University of Santo Tomás, Manila, in 1903. He was also editor of a Spanish newspaper, El Nuevo Día, in Cebu City. In 1904 the U.S. colonial administration appointed him governor of the province of Cebu and fiscal (district attorney) for the provinces of Cebu and Negros Oriental. Two years later he was elected governor of Cebu. In 1907 he was elected delegate to the Philippine National Assembly and founded the Nationalist Party, which came to dominate Philippine political life.

Osmeña remained leader of the Nationalists until 1921, when he was succeeded by Manuel Quezon, who had joined him in a coalition. Made speaker of the House of Representatives in 1916, he served until his election to the Senate in 1923. In 1933 he went to Washington, D.C., to secure passage of the Hare-Hawes-Cutting independence bill, but Quezon differed with Osmeña over the bill's provision to retain U.S. military bases after independence. The bill, vetoed by the Philippine Assembly, was superseded by the Tydings-McDuffie Act of March 1934, making the Philippines a commonwealth with a large measure of independence. The following year Osmeña became vice president, with Quezon as president. He remained vice president during the Japanese occupation, when the government was in exile in Washington, D.C. On the death of Quezon in August 1944, Osmeña became president. He served as president until the elections of April 1946, when he was defeated by Manuel Roxas, who became the first president of the independent Republic of the Philippines.

Manuel L. Quezon

(1935-1944)
2nd Philippine President
COMMONWEALTH PERIOD (American Period)

Quezon y Molina, Manuel Luis (1878-1944), Philippine statesman, born in Baler, and educated at the University of San Tomás.. He cut short his law studies at the University of Santo Tomás in Manila in 1899 to participate in the struggle for independence against the United States, led by Emilio Aguinaldo. After Aguinaldo surrendered in 1901, however, Quezon returned to the university, obtained his degree (1903), and practiced law for a few years. Convinced that the only way to independence was through cooperation with the United States, he ran for governor of Tayabas province in 1905. Once elected, he served for two years before being elected a representative in 1907 to the newly established Philippine Assembly.

In 1909 Quezon was appointed resident commissioner for the Philippines, entitled to speak, but not vote, in the U.S. House of Representatives; during his years in Washington, D.C., he fought vigorously for a speedy grant of independence by the United States. Quezon played a major role in obtaining Congress' passage in 1916 of the Jones Act, which pledged independence for the Philippines without giving a specific date when it would take effect. The act gave the Philippines greater autonomy and provided for the creation of a bicameral national legislature modeled after the U.S. Congress. Quezon resigned as commissioner and returned to Manila to be elected to the newly formed Philippine Senate in 1916; he subsequently served as its president until 1935. In 1922 he gained control of the Nacionalista Party, which had previously been led by his rival Sergio Osmeña.

Quezon fought for passage of the Tydings-McDuffie Act (1934), which provided for full independence for the Philippines 10 years after the creation of a constitution and the establishment of a Commonwealth government that would be the forerunner of an independent republic. Quezon was elected president of the newly formulated Commonwealth on Sept. 17, 1935. As president he reorganized the islands' military defense (aided by Gen. Douglas MacArthur as his special adviser), tackled the huge problem of landless peasants in the countryside who still worked as tenants on large estates, promoted the settlement and development of the large southern island of Mindanao, and fought graft and corruption in the government. A new national capital, later known as Quezon City, was built in a suburb of Manila.

Quezon was reelected president in 1941. After Japan invaded and occupied the Philippines in 1942, he went to the United States, where he formed a government in exile, served as a member of the Pacific War Council, signed the declaration of the United Nations against the Fascist nations, and wrote his autobiography, The Good Fight (1946). Quezon died of tuberculosis before full Philippine independence was established.

He began to practise law in 1903 and was elected governor of his native province of Tayabas (now Quezon) two years later. He became a member of the first Philippine assembly in 1906. As resident commissioner to the United States Congress (1909-1916), he worked for Philippine independence. He was elected the first president of the newly formed transitional Commonwealth of the Philippines in 1935 and re-elected in 1941. After the Japanese invasion of the Philippines during World War II, he escaped to the United States, where he headed the Philippine government in exile until his death. Quezon City and Quezon Province are named after him.

Manuel Luis Quezón y Molina was President of the Philippines from 1935 to 1944. Filipino nationalism began to surface at the end of the 19th century, but it was not until the 1920s and 1930s that American policy towards the independence of the islands changed. In 1941 the Commonwealth of the Philippines was established, with Quezon as its first president. A fully independent Republic of the Philippines was proclaimed in 1946.

Emilio Aguinaldo

(1899-1901)
First Philippine President

First Republic of the Philippines

   Emilio Aguinaldo first studied in San Juan de Letran. He joined the revolution in 1896 as a lieutenant under Gen. Baldomero Aguinaldo and rose to the rank of general in a few months.
He was 29 years old when he became Chief of State, first as head of the dictatorship he thought should be established upon his return to Cavite in May 1898 from voluntary exile in Hongkong.

   On January 23, 1899, two months before turning 30, Aguinaldo was proclaimed the first president of the Republic of the Philippines, and he convened the Philippine Congress which ratified the country’s Constitution. The first Asian constitutional Republic was thus established – an event that inspired other colonized Asian countries to work for independence.


   He took an oath of allegiance to the United States a week after his capture in Palanan, Isabela. His term also featured the setting up of the Malolos Republic, which has its own Congress, Constitution, and national and local officialdom — proving Filipinos also had the capacity to build.


   Aguinaldo is best remembered for the proclamation of Philippine Independence on June 12, 1898, in Kawit, Cavite.

Alamat ng Banahaw

Nang ang malaking Bundok sa gitna ng pulong Luzon ay hindi pa kilala sa pangalang Banahaw, gayon din ang tahanang natatayo sa paanan at liblib, ay marami nang pook ang pinaninirahan ng mga tao. Lubha pa yaong mga lunsod na malapit sa ilog.

Sa maraming mag-aanak na doo'y ay kabilang ang mag-asawa ng Lukban at Bayabas. Iisang anak nilang lalaki, si Limbas, ang namumukod sa lakas, sa tapang at sa bilis. Sa kanyang panudla ay bihirang usa, baboy-damo, unggoy, at malaking ibon ay nakaliligtas. Kaya't hindi nagluwat, sa paligid-ligid, ng malaking bundok ay natanyag ang pangalang Limbis. Siya ang nagging hantungan ng paghanga ng lahat. Sa malayong pook ay dumating ang kabayanihan ni Limbas.

Isang araw ay nawala si Limbas at gayon na lamang ang panimdim ng mag-asawa. Hindi sila makakain at nmakatulog sa hindi pagdating ng kanilang anak Makalipas ang pitong araw ng pagkabalisa ay muling nagbalik si Limbas. Dala niya ang isang balutan na sari-saring damit at pagkain. Sa buhay ng mag-asawa ay hindi pa sila nakakalasap at nakakatikim ng gayong nag-iinamang damit at nagsasarapang pagkain. Pakinggan natin ang balita ni Limbas.

"Isang maginoong balbasin ang nagpakilala sa kanya na isang 'encantado'. Sa maharlikang tahanan nito sa tugatok ng bundok ay doon isinama si Limbas. Doon, ang lahat ng hayop ay puti ng balahibo, di lamang ang mga manok pati ang mga usa. Ang kakawan ay napakalawak at humihitik sa mga bunga. May sasakyang hinihila ang dalawang kabayong puti, na siyang ginagamit sa paglalakbay sa buong Luzon. At sumama lamang ako at pag-uwi ng bahay ay hindi mawawala ang dulot."

Yaong balutan ng damit at pagkain na pasalubong ni Limbas sa kanyang mga magulang ay unang dulot ng maginoo. Nguni't ang bilin nito bago iabot ang dulot ay dapat munang humalik si Limbas sa kanyang mga magulang. Anupa't ang hindi paghalik sa kamay ay makakapagpabago sa dalang dulot. Hindi miminsanang nawala si Limbas ng pituhang araw at hindi rin sa kanyang pagbalik ay sari-saring kasuotan at pagkainang dala ang nakasisiya sa kanyang mga magulang.

Minsang pagbalik ng bahay ni Limbas ay isang balutan ng maliit na bolang ginto ang padala ng ginoo. At sa tuwa ni Limbas ay nakalimutan humalik muna ng kamay sa kanyang mga magulang, at kara-karakang binuksan ang ballot at sinabing, "Narito po ang ating kayamanan mga bolang ginto!"

Subali't ng buksan ang balutan ay hindi ginto abg lumabas kundi mga bunga ng Anahaw.

Kaya't sa pagkagulat ay napasigaw si Limbas: Ba! Anahaw! Ba! Anahaw! Ba! Anahaw!"

At buhat noon ay tinawag na Banahaw ang malaking bundok na yaon sa gitna ng Luzon. Gayon din, ang bayan ng Lukban at Tayabas ay nagsimula sa pangalang Bayabas at Lukban, na mga magulang ni Limbas.

Alamat ng Buwaya

Pagtatanim at pagbebenta ng gulay ang kinabubuhay ng magasawang Waldo at Busyang na parehong masipag at mabait.kung paguugsli ang paguusapan ay walang maiipipintas sa magasawang ito,maliban na lamang sa pisikal na anyo,napakapangit kase ng babae at napakapandak naman ng lalake. Gayunpamana,ang kapintasang iyon ay hindi nakikita ng mga tao dahil sa kagandahag loob na ipina mamalas ng mag-asawa.


Bilang ganti ng langit sa mga kabutihan nina Waldo at Busyang,sila ay pinagkalooban ng isang anak na pagkaganda-ganda.Tibig ng ligaya ang puso ng mag-asawa sa pag kakaroon ng maipagmamalaking anak.


Nakiisa naman sa kanilang kagalakan ang mga kapitbahay.Mrami ang nagpasalamat
dahil hindi naging kamukha ng sanggol ang kanyang ama at ina.Palibhasa kaaya-ayang pagmasdan ang magandang mukha ng anak nila na pinangalanan na Aya.Di kalaunan,habang lumalaki ang bata,napapansin nilang ito nagiging salbahe,napakasinungaling at maramot.


Dahil sa ugali ni Aya na hindi maganda,sya ngayon ay kinaiinisan ng mga taong dati ay sa kanya pumupuri.Sa pagdadalaga ni Aya ay lalo itong naging mapagmataas, utos at bilin ng magulang ay hindi nito pinakikinggan,sa halip kung ano ang pinagbabawal at masamaay sya nitong ginagawa.

Anak, iwasan mo si Don Segundo,baka ikaw ay mapahamak,pagpapaalaala ng nangangambang ina. 


Tse,anong pakialam nyo? Bakit maibibigay ba ninyo ang naibibigay sa akin ni Don Segundo?,sagot ni Aya.


Upang huwag nang lumaki ang gulo ay tumahimik na lang si Busyang,nagpatuloy naman sa
pakikipagtagpo sa mayamang Don Segundo ang ambisyosang anak.


Hanggang isang araw,natuklasan nila na nagdadalantao si Aya,sa pagkakataong ito ay nagawa pa ring magtimpi ng ama,hindi sinumbatan ang dalagang nagkamali. Masakit para sa isang ina ang sinapit ng kanyang anak ngunit masaya sa kaloobang tinanggap iyon ni Busyang. Baka sakaling magbago si Aya kung ito ay isa na ring ina. 


Dtapwat mali sila ng akala,sapagkat ang anak ay hindi nagbago,nangyari pa nagmistulang itong reyna kung utusan ang ama at ina.madalas ang anak pa ang nagagalit kapag ang pagkaing maibigan ay hindi agad maibigay. Isang araw,kararating pa lang ng mag-asawa mula sa psgtitinda ng gulay,galing sa kuwarto ay lumabas si Aya at hiningi ang ipinagbiling prutas,humingi ng paumanhin ang inang makakalimutin subalit nagsiklab sa galilt ang anak na sutil.


Puwee!,pangit na nga kayo ay mangmang pa! walang silbi,bumalik ka sa bayan ngayon din!, bulyaw nito sa ina,


Kagyat nasumagot ang amang nangingitngit,ngunit sya man ay pinagwikaan din ni Aya.Ang kasamaan ng anak ay kaya pa nilang pagtiisan ngunit ang paglalait at paghamak sa kanila bilang magulang ay hindi na nya mapalampas, labis-labis na ang ginawa nilang pagbibigay,hindi naman sila nagkulang ng pangaral at pagtuturo kay Aya subalit bakit lumaki itong matigas ang ulo? Sa sama ng loob ng ama, ang irog na anak ay kanyang naitulak,sa pagkakatumba ni Aya,nanlilisik pa ang mga matang tumingin sa ama. 


Paaptayin ko kayo! pagbabanta nito habang tumatayo. 


Kung kasamaan pa rin ang nasa iyong pagiisip,sanay huwag ka nang makatayo. Ito ang nabigkas ni Waldo, mga katagang mula sa kanyang puso na punom-puno ng hinanakit.Dinig ng langit ang hiling ni Waldo upang ang paghihirap nila ay mabigyan ng wakas. Ang parusang angkop sa suwail na anak ay iginawad,hindi na nga nakatindig si Aya at sa inis nito ay gumapang patungong hagdanan. 


Lumayo kayo sa akin. wala akong magulang tulad ninyo!, lalayas na ako sa bahay na ito.Tandaan
ninyo,kapag nagkaroon ako ng pagkakataon,papatayin koo kayo! 


Pagapang na bumaba ng hagdanan ang anak,sa pagsayad ng mga kamay nito sa lupa ay unti-unti itong nagbago, Nagkataon namang may mga nagdaraan at kltang-kita nila ang nagaqanap na nagdadalan-taong si Aya, parang itinulos sa pagkakatayo ang mag-asawa at di malaman ang gagawin. Diyos ko,ano po itong nangyayari sa aming anak? Napasigaw ang mga naguusyoso ng Dambuhalang bayawak!Subalit sa kabangisang ipinakita nito ng sakmalin ang nakataling kambing ay napagtanto nilang hindi bayawak kundi mabangis na hayop.sa takot mamatay ay nagmadaling tumakas si Aya,mula noon buwaya na ang tawag sa ito,ang galit ng unang buwaya sa kanyang mga magulang at sa tao ay nagpasalin-salin sa lahat ng buwaya hanggang sa kasalukuyan na panahon.

Alamat ng Ampalaya

Noong araw, sa bayan ng sariwa naninirahan ang lahat ng uri ng gulay na may kanya-kanyang kagandahang taglay.
Si Kalabasa na may kakaibang tamis, si Kamatis na may asim at malasutlang kutis,si Luya na may anghang, si Labanos na sobra ang kaputian, si Talong na may lilang balat, luntiang pisngi ni Mustasa, si Singkamas na may kakaibang lutong na taglay,si Sibuyas na may manipis na balat, at si patolan na may gaspang na kaakit-akit. Subalit may isan gulay na umusbong na kakaiba ang anyo, sya si Ampalaya na may maputlang maputlang kulay, at ang kanyang lasang taglay ay di maipaliwanag.

Araw araw, walang ginawa si Amplaya kung hindi ikumpara ang kanyan itsura at lasa sa kapwa niya gulay, at dahil dito ay nagbalak sya ng masama sa kapwa nyang mga gulay.
Nang sumapit ang gabi kinuha ni Ampalaya ang lahat ng magagandang katangian ng mga gulay at kanyan isinuot. Tuwang tuwa si Ampalaya dahil ang dating gulay na hindi pinapansin ngayon ay pinagkakaguluhan. Ngunit walang lihim na hindi nabubunyag, nagtipon tipon ang mga gulay na kanyang ninakawan at kanilang sinundan ang gulay na may gandang kakaiba at laking gulat nila ng makita nilang hinuhubad nito isa isa ang mga katangian na kanilang taglay, at laking gulat nila ng tumambad sa kanila si Ampalaya. Nagalit ang mga gulay at kanilang iniharap si Ampalaya sa diwata ng lupain, sinumbong nila ang ginawang pagnanakaw ni Ampalya. Dahil dito, nagalit ang diwata at lahat ng magagandang katangian na kinuha ni Ampalaya ay kanyang ibinalik dito at laking tuwa ni Ampalaya dahil inisip niya na iyon lamang pala ang kabayaran sa ginawa niyang kasalanan, ngunit makalipas ang ilang sandali ay nag iba ang kanyang anyo. Ang balat nya ay kumulubot dahil ang kinis at gaspang na taglay ni upo at kamatis ay nag-away sa loob ng kanyang katawan,maging ang mga ibat ibang lasa ng gulay ay naghatid ng di magandang panlasa sa kanya at pait ang dinulot nito, at ang kanyang kulay ay naging madilim. Mula noon magpahanggang ngayon ang luntiang gulay na si Ampalaya ay hindi pa rin magustuhan dahil sa pait niyang lasa.

Alamat ng Antipolo

Noong panahon ng mga Kastila, karamihan sa mga magsasaka sa kapatagan ay umaakyat ng bundok dahil sa takot sa mga dayuhan. Sa kagubatan sila namamalagi upang makaiwas sa mga kaguluhang nagaganap sa bayan.

Akala ng mga Kastila ay natayo ng grupo ng mga maghihimagsik ang mga magsasaka. Lalo silang nagalit kaya pinag-isipan kung paano makagaganti.

Marami ang mga Pilipinong pinagbintangan nila gayong inosente ang mga ito sa kanilang ibinibintang. Hinuli nila at ipinilit ang mga ito dahil umano sa pagsapi sa himagsikan.

Nabalitaan ng mga magsasakang naninirahan sa bundok ang tungkol sa paglusob ng mga gwardiya-sibil sa kanilang lugar. Nangatakot sila.

Araw at gabi ay panay ang dasal ng mga kababaihan upang maligtas sila sa nakaambang panganib.

Isang araw ay nagpasya ang mga Kastila na umakyat na sa bundok. Laking gulat nila nang makita ang lahat, babae man o lalaki, bata man o matanda, na nakaluhod at nagdarasal.immaculate

Palibhasa ay taimtim sa pagdarasal ang mga tao kaya dininig ang kanilang panawagan. Biglang nagningning ang malaking puno ng Tipolo at lumitaw ang imahe ng Mahal na Birheng Concepcion sa itaas nito.

Dahil relihiyoso rin ang malulupit na mga Kastila, nahintakutan sila sa nasaksihan. Nagsisi sila sa mismong oras na iyon.

Marami ang nakakita sa pagmimilagro ng Mahal na Birhen. Nagpasalamat sila sa saklolong ibinigay nito. Ang masamang balak ng mga Kastila ay hindi na natuloy. Sa halip ay iginalang nila ang pook na iyon.

Masaya nilang ipinamalita sa kapwa-Kastila ang nasaksihang milagro.

"Saang lugar iyon? Pupunta rin kami!" usisa ng mga relihiyosong Kastila.

"Sa itaas ng bundok. Sa puno ng Tipolo," sagot nila. "Ipagtanong na lang ninyo at tiyak na ituturo nila sa inyo."

Paulit-ulit na nagtanong sa mga tao ang mga Kastila. "Saan ang Tipolo?"

Buhat noon ay tinawag ng Antipolo ang lugar. Nakagawian na rin ng mga dayuhan, mayaman man o mahirap, na bisitahin ang pook na iyon lalo at panahon ng Mayo.

Alamat ng Ilang-Ilang

Sa isang malayong lugar, may mag-asawang matagal nang hindi magkaanak sa kabila ng kasaganaan nila sa buhay.

Abot ang dasal nila kay Bathala na sana’y pagkalooban nga sila ng anak.

Isang gabi, habang nananalangin ang babae, nagpakita ang isang anghel sa kanya at nagwika, "Huwag kang matakot. Isinugo ako ni Bathala upang maghatid ng magandang balita. Kayo ay bibigyan na ng anak na babae na napakaganda. Tawagin ninyo siyang Ilang, subalit iwasan ninyo na mahawakan siya ng lalaki. Kapag nangyari iyon, mawawala sa inyo ang inyong anak," pahabol ng anghel.

Nang nadalaga na si Ilang, maraming lalaki ang naakit sa kaniya.
Labis na nangamba ang mga magulang niya na baka mahawakn ng mga lalaki kaya’t kinulong nila sa isang silid ang anak.

Matinding kalungkutan ang nadama ni Ilang. Lagi siyang umiiyak araw at gabi. Gabi-gabi ay nananalangin siya.

Dininig ni Bathala ang panalangin ni Ilang. Isang araw, biglang nabuksan ang bintana sa silid ni Ilang at siya’y tuwang-tuwang nakalabas. Nagmasid sa magandang hardin at lumanghap ng sariwang hangin. Walang anu-ano’y, biglang may nakakita sa kaniya. Tinawag siya ng isang lalake at hinawakan ang kaniyang palad.

Huli na nang dumating ang kanyang ina. Si Ilang ay unti-unting naglaho. Walang nagawa ang ina kundi umiyak na lang at sinabing, "Ilang… Ilang… nasaan ka na anak?" Isang napakabangong halimuyak ng isang bulaklak ang naamoy ng ina. Nanggaling ito sa lugar ng kinalubugan ni Ilang. May isang halamang unti-unting umusbong sa lupa. Ang halamang ito ay pinangalanang Ilang, bilang pag-alaala sa kanilang anak na si Ilang.
Sa paglipas ng panahon, ang Ilang ay naging Ilang-Ilang.

Alamat ng Cainta

Ang Cainta ay isang bayan sa lalawigan ng Rizal. Noong unang panahon, may isang babae na kilalang-kilala ditto dahil sa magaganda niyang katangian. Mayaman, maganda, mabait at matulungin. Ang pangalan niya’y Jacinta.

Ugali na niya ang tumulong sa kapwa. Nililimusan niya ang bawat pulubing lumalapit sa kaniya. Iniimbitahan pa nya ang mga ito upang kumain sa kanila. Mahilig din siyang makipaglaro sa mga mahihirap na bata. Ano mang laruan na magustuhan ng mga ito na hindi rin makasasama sa mga bata ay kanyang ipinagkakaloob sa mga ito. Hanggang sa kanyang pagdadalaga ay dala pa rin ni Jacinta ang magagandang katangiang ito.

Si Jacinta ay madasalin. At kung araw ng lingo siya ay nasa simbahan. Nagpapamigay din siya ng mga regalo sa mahihirap pagkatapos ng misa. Dahil sa kanyang kabaitan, biniyayaan siya ng Diyos ng magandang kapalaran sa pag-ibig. Naging kasintahan niya ang kanyang kababata na isa ring mabuting tao.

Mabait at maunawain din ang kanyang nobyo. Sa kasamaang palad ay nagkasakit ang lalaki at namatay.

Mula noon ay wala ng pag-ibig na nagpatibok sa puso ni Jacinta kaya siya ay naging isang matandang dalaga. Nang mamatay ang kanyang mga magulang, ginugol na lamang niya ang kanyang panahon sa pagtulong sa kapwa at sa mga nangangailangan.

Napamahal nang husto si Jacinta sa mga kanayon niya. Bilang pangalan ay tinawag siya ng mga ito sa pangalang Ka Inta na ang kahulugan ay “kaligtasan ng mga nangangailangan”.

Naging kaugalian na ng mga tao na dumalaw sa kanya tuwing Pasko.

Isang araw ng Pasko ay laking pagtataka ng mga tao na walang sumasagot sa kanilang pagkatok. Sumilip sila sa bintana at nagulat sila ng makita nilang nakahandusay sa sahig si Ka Inta at wala ng buhay. Nalungkot at nagluksa ang mga tao sa paglisan ng isang mabuting tao na si Ka Inta.

Ang kamatayan ni Ka Inta ay kumalat na parang apoy at ipinagdasal ng mga tao ang katahimikan ng kanyang kaluluwa. Bilang paggalang sa kadakilaan ni Jacinta, ang kanilang lugar ay tinawag nilang Kainta na ngayo’y tinawag na Cainta.

Alamat ng Binangonan

Ang bayan ng Binangonan ay nasa silangang dako ng Laguna de Bay. Ang dagat na ito ay nasa pagitan ng lalawigan ng Rizal at Laguna.

Noong unang panahon, ang mga nakatira sa bayan ng Binangonan ay magkakamag-anak, sila ay madasalin, nagdadamayan sa lahat ng oras, sa kahirapan man o kalungkutan.

Lahat ng ito ay nawalang saysay dahil sa isang malakas na bagyo na dumating sa bayan nila.

Marami ang mga nasaktan, napinsala ang mga kabuhayan dahil sa bagyo. Marami rin ang ipinadpad doon ng malalaking alon. Isa na rito ang isang lalaki na inakala nilang patay na dahil hindi ito humihinga.

“Sa ayos ng kanyang suot, hindi siya mangingisda, tulungan natin siya”. Wika ng alkalde ng bayan.

Pinulsuhan ng isang albolaryo ang lalaki. Minasahe niya ito at diniinan sa dibdib para mailabas nito ang nainom na tubig hanggang sa huminga ito at ng magkamalay nagpumilit bumangon ang lalaki.

Ang balita ay mabilis kumalat sa nayon at sa mga karatig na pook na may patay na bumangon.

Magmula noon, ang baybay-dagat ay tinawag nilang binangunan ng patay.

Ayaw magsalita ng lalaki kaya inakala ng mga tao doon siya ay pipi. Mabait at masipag ito kaya siya ay pinagkatiwalaan ng alkalde. Maging ang dalagang anak ng alkalde ay napalapit din sa kanya.

Bina ang pangalan ng dalagang anak ng alkalde. Si Bina ang nakatuklas na nakapagsasalita ang binata. Siya si Agustin at pinag-aaral siya ng isang pari sa Maynila. Napagbintangan siyang nagnakaw kaya siya ay lumayas at sa Pateros siya nanuluyan.

“Namangka ako para pawiin ang aking sama ng loob. Noon lang ako namangkang mag-isa. Inabutan ako ng malakas na hangin at inanod ako sa malayo ng lumaki ang mga alon. Lumubog ang aking sinasakyang Bangka, kumapit ako pero nawalan ako ng malay.” Malungkot na kwento ng binata.

“Kawawa ka naman.” Sambit ng dalaga. At doo’y naging magkaibigan ang dalawa.

Isang gabi, nagpasya ang dalawa na magtanan. Sa kabilugan ng buwan, dahan-dahan silang nanaog at pumunta sa tabing dagat, ngunit nakasalubong nila ang alkalde na nagpapahangin sa may dalampasigan.

Nahulaan ng alkalde na magtatanan ang dalawa kaya sag alit ng alkalde ay naging marahas ito kay Agustin hanggang sa mapatay ito.

Nabigla rin ang alkalde sa bilis ng pangyayari kaya’t tumakas ito at iniwan ang anak na umiiyak habang kalong ang binata. Sa sama ng loob ay nagdilim ang isip ni Bina, siya ay nagpakamatay sa tabi ng kanyang minamahal na lalaki.

Kinabukasan, natagpuan ng mga tagaroon ang dalawang bangkay sa mismong lugar na binangunan noon ni Agustin. Doon rin nila inilibing ang dalawa. At magmula noon, ang pook na iyon ay tinawag nilang Binangonan.

Alamat ng Olongapo

Noong araw ay may isang binatang mag-isang namumuhay sa malawak niyang bukirin. Marami ang tumutulong sa kanya gaya rin ng pagtulong niya sa kapwa. Kinagigiliwan siya at iginagalang ng mga kabataan. Katunayan ay tinatawag siyang Apo ng mga ito. Ang tunay niyang pangalan ay Dodong.

Hindi kalayuan sa lupain ni Dodong ay may nakatirang isang dalagang mayumi at maganda. Mahaba at mabango ang kanyang buhok. Marami ang nabibighani sa kagandahan ni Perla. Matagal na silang magkakilala ngunit walang puwang sa puso ng binata si Perla dahil na rin sa agwat ng kanilang edad.

Lumipat ng tirahan sina Perla at ang kanyang mga magulang. Hindi rin sila nagkikita ni Dodong.

Isang hapon, hindi sinasadyang nakasalubong sina Dodong at Perla. Noon lang napansin ng lalaki ang iwing ganda ng babae. Binati ni Dodong si Perla at inalok na ihatid ang dalaga. Pinaunlakan naman siya ni Perla.

"Tatang, narito po si Apo. Dadalaw po siya sa inyo ni Nanang," ang masayang bungad ni Perla pagsapit sa kanila.

"Aba, Dodong! Mabuti naman at napasyal ka rito sa amin," ang masayang bati ng ama ni Perla.

"Kumusta po kayo? Nahihiya po ako at hindi na ako nakatulong sa bayanihan dito sa inyo," magalang na tugon ni Dudong.

"Naku, eh, huwag mong alalahanin iyon. Alam kong solo kang namumuhay at iniuukol mo sa bukid ang iyong panahon. Pasabihan mo na lang kami kung kailangan mo naman ng tulong sa iyong bukid," ang amuki ng tatang ni Perla.

"Marami pong salamat. Hayaan po ninyo at tuwing Sabado ay dadalaw ako para makatulong din ako sa inyo," tugon ng binata.

Simula noon ay madalas nang nagkikita sina Dodong at Perla. Naging daan iyon upang magkalapit ang kanilang damdamin. Hindi naman ito pinigilan ng mga magulang ng dalaga dahil gusto nila si Dodong para sa anak.

Minsan, isang malaking bangka ang dumaong sa may baybay-dagat. Lulan nito ay mga lasing na Kastila. Nakita nila si Perla. Tinanong nila ang dalaga. Hindi naintindihan ni Perla ang salita ng lasing ng Kastila kaya ngumiti na lang siya. Akala ng Kastila ay pumayag si Perla sa gusto nito kaya niyapos at hinalikan ang dalaga. Sumigaw si Perla at humingi ng saklolo.

May mga tumawag kay Apo at ibinalita ang pambabastos kay Perla. Nagdilim ang paningin ni Dodong. Sinugod niya ang mga Kastila at walang patumanggang nilabanan ang mga ito. Sa kasamaang palad ay napatay si Dodong. Upang huwag pamarisan ay pinutulan nila ng ulo si Dodong. Isinabit nila ang ulo nito sa isang tulos ng kawayan.

"Ulo ng Apo! Ulo ng Apo!" ang sigawan ng mga bata.
Akala ng mga Kastila ay Ulo ng Apo ang pangalan ng pook na iyon. Sa kauulit ng salitang "Ulo ng Apo," naging Olongapo ito. Magmula noon ang pook na iyon ay tinawag nilang Olongapo, ang pinakapusod at pinakamakulay na bahagi ng Zambales.

Alamat ng Gapan

Noong unang panahon ay may isang batang napakatigas ng ulo. Hindi siya sumusunod sa utos at payo ng kanyang mga magulang. Sa halip ay ang mga ipinagbabawal ng ina ang kanyang ginagawa. Ang pangalang niya ay Gardo.

Isang araw, pinagsaing si Gardo ng ina. Pagkaluto ay agad siyang umalis at nakipaglaro. Nagpunta sa bakuran. Lumakad siya nang lumakad ngunit di makarating sa kanyang pupuntahan.

Gusto niyang umuwi na ngunit di niya matutuhan ang daan pauwi. Sa pagod, nakatulog siya sa lilim ng punong mangga.

Samantala, ang nanay niya ay di mapakali sa kahahanap kay Gardo. Tinulungan pa siyang kaniyang kapitbahay upang hanapin ang andk niyangsi Gardo.

Sabi ng isangkapit-bahay, "Paarang nakita ko ang anak ninyo sa kabilang ibayo. Paikot-ikot siya sa dalawang puno na para bang pinaglalaruan ng tiyanak."

"Kung hindi n’yo sa makita, kumuha kayo ng bilao, ipukpok ninyo sa puno ng hagdan at tawagin nang malakas ang kaniyang pangalan," ang payo naman ng isang magsasaka. Sinunod ng ina ni Gardo ang payo ngunit wala ring nangyari.

Samantala, si Gardo naman ay nagising sa malakas na iyak ng isang bata, hubad ito at malaki ang tiyan. Nakahiga ito sa dahon ng saging. Kinalong niya ito, ipinaghele ngunit iyak pa rin ng iyak. Nagalit na si Gardo at akma ng hahambalusinnang biglang magbago ang anyo ng sanggol. Nagmukha itong matanda, mahaba ang balbas at buhok, at mukhang di naliligo. Ibinagsak ni Gardo ang matanda. Takbo siya ng takbo ngunit sa kawayanan lang pala siya tumatakbo.

Madilim na noon at siya’y pagod na pagod na. Nadapa siay ngunit kahit hirap na ay pilit pa ring gumapang.

Ang ina naman nya ay umuwi na. Nagukat siya ng datnan niya si Gardo na gumagapang sa matinding pagod. Gapang siya ng gapang dahil pinaglalaruan siya ng tiyanak.

"Iyan ang napapala ng batang salbahe at matigas ang ulo," sabi ng marami.
Magmula noon ay naging bukambibig na ng tao ang "Baka matulad ka kay Gardo, gapang nang gapang." Buhat noon ang pook na kinapapaligiran ng kawayan na kinakitaan kay Gardo na gumagapang ay tinawag na Gapan, ang isang bayan sa katimugang bahagi ng Nueva Ecija, na ngayon ay isa ng lungsod.

Alamat ng Panay

Noong unang panahon,isang binata ang nanirahan sa isang malaking pulo. Nabubuhay siya sa mga sariwang gulay at prutas. Taga ilog ang tawag sa kanya.

Minsan, isang matandang lalaki ang gustong makituloy sa bahay niya. Napangiti ang binata dahil magkakaroon na siya ng makakasama. May pagkakataong rin siyang makapaglingkodsa kapwa.

Pinagsilbihanniyang mabuti ang matanda na labis na humanga sa kanya.

"Salamat. Napakabait mo." anang matanda. "Siyanga pala, napansin kong maraming ibon at isda sa lugar na ito. Manghuli tayo para masarap ang ulam natin mamaya."

"Naku, huwag po. Sila po ang mga kaibigan ko rito," magalang na tanggol ng binata.

"Totoo palang napakabait mo," usal ng matanda.

Nalaman din ng matandana bigay ng mga tagabukid ang nga damit ng binata dahil tinutulungan niya sa pagtatanim at pag-aani ang mga ito. Lalong tumibayang paghanga na matanda sa kanya.

Marami namang natutunan ang binata sa mga pangaral ng matanda,tulad ng "Kung ano ang iyong itinanimay siya nomg aanihin," "Tulad sa halaman, ganyan din ang sa tao. Ang iyong kabaitan at kabutihanay gagantimpalaandin sa ibang araw. "Huwag tayong aasa na ang ating inilibing ay makikipaglibing din sa atin." "Huwag tayong dudura sa langit sapagkat laway din di sa iyo ay sasapit."

Mula noon ay naging malikhain ang binata. Dahil mabait at magiliwin sa mga nilalang ng Diyos, ang binata ay tinawag na Irog.

Napakinabangan ni Irog ang lahat ng tinuro ng natanda. Nagawa niyang panali ang mga baging. Nakagawa din siya ng isang bahay-kubo sa gitna ng ilog. Nagawa rin niyang higaan ang bunton ng mga water lily.

Isang gabi ay mahimbing ang tulog ni Irog. Hindi niya namalayang unti-unting umuusadang kubo na parang itinulak ng mga isda. Nakapaligid naman sa kanya ang nga ibon na nag-aawitan.

Mataas na ang araw nang magising siya kinabukasan. May mga gulay at mga prutas nang nakahain na dulot ng mga ibon. Malayo na ang kanyang narating. Napadpad siya sa isang napakagandang batis. Ang batis ay kaakit-akit na tila isang paraiso.

Isang umaga, may nakitang isang grupo ng mga dilag si Irog. May pakpak ang mga ito. Kasalukuyang naliligo sa batis ang mga dilag. Naakit siyang damputin ang isang pares ng mga pakpak na nakalapag sa batuhan.

Matapos maligo ang mga dilag ay malungkot na naiwan ang isa. Wala kasi itong maisuot na pakpak. Hindi ito makalilipad. Iyak nang iyak ang dilag dahil iniwan na ito ng mga kasamahan. Nagulat ito nang makita si Irog.

"Patawad po sa aking karahasan. Natuwa po ako sa mga pakpak ninyo kaya hiniram ko ng walang paalam," hinging paumanhin ng binata. "Ako nga pala si Irog. Ulila na ako at walang kasama sa buhay. Kung mamarapatin mong mahalin kita ay pagsisilbihan kita habang buhay."

Hindi na nag-isip ng matagal ang dilag. Pumayag agad ito sa kanyang pagsamo. Tinawag itong Giliw ni Irog.

"Sige, mamahalin kita sa isang kondisyon. Huwag kang mag-uuwi ng mga hayop na mabilis lumipad. Kapag ginawa mo iyon ay mawawala ako sa iyong buhay."

Tuwang-tuwa naman si Irog dahil mapagmahal din ang dilag sa mga hayop. Nagkasundo sila ni Giliw at tuluyan nang nagsama.

Biniyayaan sila ng dalawang anak makaraan ang ilang taon. Pinangalanan nila ang mga ito ng Tagumpay at Ligaya. Si Ligaya ay lumaking mabait at masunurin sa mga magulang. Si Tagumpay naman ay masipag at mabait din.

Minsan ay masaya silang nag-uusap nang magtanong si Ligaya. "Bakit kaya bihirang magsalita si Inay? Hindi naman siya pipi. Matalino naman siya at maraming alam."

Sumagot si Irog. "Huwag kang magtaka, anak. Lagi ninyong tatandaan na kapag ang dagat ay mababaw, ito ay maingay. Subalit kapag ang dagat ay malalim, ito ay tahimik.

Maraming iniaral si Irog sa mga anak. "Makinig kayo sa payo ng mga nakatatanda at lagi ninyo iyong tandaan. Ang maganda ay pulutin ninyo. Itapon naman ninyo ang masamang gawain lalo na kung makasasakit ng damdamin ng inyong kapwa."

Minsan ay nagpahinga si Tagumpay sa lilim ng isang puno. Nagulat siya ng may ibong dumapo sa balikat niya. Palibhasa ay magiliwin sa mga hayop kaya hinuli ni Tagumpay ang ibon at iniuwi sa kanilang bahay. Tuwang-tuwa naman si Ligaya dahil sa iba-ibang kulay ng ibon. Agad nila itong ipinakita sa ina.

"Nakaganda niya, hindi ba, inay?" ang natutuwang sabi ni Tagumpay.

Napaluha si Giliw. "Oo, iyan si Panay, ang aming panginoon." At mabilis na nagtungo sa silid ang babae. Dagli nitong isinuot ang mga pakpak at dagli ring lumipad palayo.

Malungkot na ibinalita ng magkapatid ang paglisan ng kanilang ina. Mula noon ay naging malungkutin na si Irog. Palagi siyang nagpupunta sa batis. Nagbabakasakali siyang bumalik si Giliw.

Ang batis na ito ang pinagmulan ng isang magandang kasaysayan ng pag-ibig. Dito nagmula ang pangalang Panay. Ngayon, ang Panay ay isang malaking pulo sa Kabisayaan.

Alamat ng Makahiya

Noong unang panahon ay may mayamang mag-asawa, sina Mang Dondong at Aling Iska. Mayroon silang labindalawang taong gulang na anak na babae na nagngangalang Maria. Mahal na mahal nila ang kanilang anak.

Si Maria ay responsible at masuring anak. Siya ay masipag at mabait, dahil dito ay gusto siya ng lahat.

Ngunit ang pagkamahiyain ay isa sa natatanging katangian ni Maria. Dahil sa mahiyain ay ilang sya sa pakikipag-usap sa mga tao. Para maiwasan niya ang makita o makisalamuhan sa mga tao, ay palagi niyang kinukulong ang sarili niya sa kanyang silid.

Mayroong hardin ng mga bulaklak si Maria. Ang mga bulaklak ay magaganda at alam ito ng buong bayan. Matiyaga at magiliw niyang inaalagaan ang kanyang mga halaman. Sapagkat dito siya nakakakita ng kaligayahan.

Isang araw, ay kumalat ang balita na isang grupo ng mga bandido ang sumalakay sa kalapit bayan. Pinapatay ng mga bandido ang mga tao at tinatangay ang salapi ng mga residente.

Kinabukan, ang mga bandido ay dumating kung saan naninirahan si Mang Dondong at Aling Iska at ang anak na si Maria. Nakita ni Mang Dondong na parating ang mga bandido, nagdesisyon siya na itago si Maria sa hardin para sa kaliktasan nito.
Nagtago si Aling Iska sa kanilang bahay, nanginginig sa takot habang naririnig niyang pilit binubuksan ng mga bandido ang kanilang tarangkahan. Siya ay nagsambit ng panalangin para sa paghahanda kung ano man ang maaaring mangyari.

“Aking Panginoon!” panalangin ni Aling Iska. “Iligtas nyo po ang aking anak.”
Biglang nabuksan ang pinto. Pumasok ang mga bandido sa bahay at pinalo sa ulo si Mang Dondong. Nawalan ng malay si Mang Dondong at bumagsak sa lapag. Sinubukan na tumakas ni Aling Iska pero pinalo rin siya sa ulo.

Ginalugad ng mga bandido ang buong bahay. Matapos kuning lahat ang salapi at alahas, hinanap nila si Maria. Pero di nila nakita ito. Umalis na ang mga bandido para nakawan ang ibang pang bayan.

Nang matauhan na ang mag-asawa ay nakaalis na ang mga bandido. Nagmadali silang pumunta sa hardin para hanapin si Maria. Pero wala doon si Maria. Muli, ay hinanap nila ang kanilang anak sa lahat ng sulok ng hardin pero wala doon ang kawawang si Maria.

“Ang anak ko! Tinangay nila ang anak ko!” iyak ni Aling Iska
Biglang-bigla ay naramdaman ni Mang Dondong na may tumusok sa kanyang mga paa. Nagulat siya dahil may nakita siyang isang maliit na halaman na mabilis na tumitiklop ang mga dahon nito. Ito ang unang beses na makakita ng ganitong uri ng halaman. Siya ay lumuhod at tinitigang mabuti ang halaman, ganon din ang ginawa ni Aling Iska. Pagkatapos ng matagal na panahon na tinitigan ang halaman, ang mag-asawa ay naniwalang ang halaman iyong ay si Maria. Ginawang halaman ng Panginoon si Maria para mailigtas sa mga bandido.

Hindi mapigilan di mapaiyak si Aling Iska at Mang Dondong, ang bawat luha na pumapatak sa halaman ay nagiging isang maliit, bilog na kulay rosas na bulaklak.
Magmula noon ay inalagaan nila ng mabuti ang halaman. Naniniwala sila at alam nila na ang halaman ay ang anak nilang si Maria. Katulad ng kanilang anak, ang halaman ay mahiyain din. Dahil dito ay tinawag nila itong “makahiya”, dahil nagtataglay ito ng katangian ni Maria – pagkamahiyain – at tinawag na nga itong “makahiya”.

Alamat ng Sampalok

Sa isang komunidad ay amy matapobreng donyang sobra sa sungit. Wala itong kinikilalang kapitbahay. Kailangang lagi mo siyang tinatawag na donya upang hindi ka niya ingusan at sigaw-sigawan.

Kapag may kalamidad tulad ng bagyo, sunog, o lindol na lubhang nakaapekto sa mga kapitbahay ay wala siya isa mang tinutulungan. Ang lahat ng kayamanan ay kanyang iniingatan. Gusto niyang lagi itong nadadagdagan upang mapanatili raw niya ang kasaganaan habambuhay.

Sa kawalan ng puso ng donya ay malayo ang damdamin ng mga kababayan niya. Kapag bumababa sa malapalasyong bahay at sumakay sa ipinagyayabang na karwahe ay parang wala siyang sinumang nakikita. Para sa kanya pinakamayaman siya at pawang maralitang dapat tapak-tapakan ang lahat na.

Sa panunuod ng mga sarsuela sa plaza ay kailangang ipagdala siya ng silya ng mga katulong na inaapi-api niya. Gusto niyang pag-usapan ng lahat ang bago niyang baro at saya.

Sa pagsisimba sa kapilya gusting-gusto rin niyang sa harapan siya nakikita. Laging may dalawa siyang katulong na nagsasalit magpaypay sa kaniya. Kapag bigayan na ng abuloy sa simbahan ay parang bulag siyang walang nakikita. Ayaw niya kasing mabawasan kahit katiting ang iniingatang kayamanan na hindi naman niya madadala sa libingan.

Kapag nagdadaan ang prusisyon sa lansangan ay makikitang buong rangyang nagliliwanag ang malalaking bintana ng donya. Ngingisi-ngisi siyang nanunungaw na para bang nagpapahayag sa lahat na tanging ang bahay niya ang pinakamalaki at pinakamaganda na dapat tingnan lamang at kaingitan.

Iyan ang donyang makasarili at mayabang. Walang panahon sa mga kapitbahay at tuwang-tuwang nakauungos sa lahat ng bagay.

Isang tanghali ay galit nag alit ang donya sapagkat nagambala ng nagkakaingay na mga bata ang prenteng-prenteng pagtulog niya. Sumagsag siyang pababa. Nakita niyang nag-aagawan ang mga bata sa mga buto ng halamang ipinamimigay ng isang matandang pulubi.

"Hoy pulubi! Bakit mo ipinamumudmod ang mga butong iyan sa oras ng pagtulog ko ha?" nanggagalaiting tanong ng ganid na donya.

"Pa...pasensya na po kayo. Hindi ko po alam na natutulog kayo," pagmamakaawa ng pulubi.

"Pasensya, naistorbo mo na ang pagtulog ng reyna ngayon ka pa magdidispensa? Hoy mga bata, huwag na huwag kayong mag-iingay sa harap ng bahay ko oras-oras, minu-minuto. Kung hindi ay matitikman ninyo ang galit ko!" asar na sigaw ng donyang walang pinahahalagahan.

Napaurong ang nanginginig na mga bata nang paghahablutin ng donya ang matitigas na butong tangan-tangan nila.

"Dahil sa mga batang ito nagising tuloy ako. Sige mabahong pulubi, lumayas ka na!. Kay rin mga pesteng bata kayo, umalis kayo sa harap ko!. Alis ngayon din, pronto!"

Nang mapag-isa ang mapang-aping donya ay galit na galit na itinapon nito ang mga buto sa bakuran.

Isang lingo lang ang lumipas ay nagulat ang donya nang matanaw niya sa bakuran ang naglalakihang mga halaman. Natitiyak niyang ang mga iyon ang mga butong ipinamahagi ng pulubi sa mga bata.

Hindi nagtagal ang mga halaman ay naging matataas na puno. Takang-taka ang donya nang mamunga ang mga ibinato niyang mga buto. Pagkatatamis at matuwid na matuwid ang mga bunga ng mga punong may malalabay na mga sanga.

Isang hapong masayang pinagmasdan ng donya ang mga punong hitik sa bunga ay nasulyapan niya ang nakagalitang mga bata na titinga-tingala.

"Pwede po bang makahingi?" gutom na nakikiusap ang mga bata.

"Ano, pahingi? Ako ang nagtanim at nagdilig bakit kailangang manghingi kayo? Mga walang modo! Parang wala kayong mga magulang na nagtuturo sa inyo. Umalis kayo ngayon dito. Bilisan ninyo!"

Upang mapabilis ang pagpapaalis ay kumuha ng timba ng tubig ang donya. Humahalakhak na pinagbabasa nito ang mga paslit na bata na ginaw na ginaw at lubhang kaawa-awa.

Sa di kalayuan ay biglang sumulpot mula sa kawalan ang uugud-ugod na pulubi. Alam niyang nagmamalabis na naman ang donya kaya napilitang lumapit siya. Nagmakaawa siyang bigyan man lang siya ng kahit ilang bunga ng mga punong nagsitubo sa malawak na bakuran.

"Hoy pulubi heto ka na naman. Dati ay inistorbo mo ako sa pagtulog. Ngayon nama'y humihingi ka ng ipagtatawid gutom. Ayokong makita ang pagmumukha mo. Lumayas ka, layas!"

Hindi tuminag sa pagkakatayo ang matanda.

"Sobra ka na! Ang nagugutom ay dapat mong pakainin. Ang nauuhaw ay dapat mong painumin!"

"Kahit kumpul-kumpol ang matatamis na bunga ng mga punong ito ay ipagdadamot ko sa iyo. Wala akong pakialam kung magutom ka man. Ang mahalaga ay kinaiinggitan ng lahat ang mga punong tumubo sa aking bakuran."

"Ka...kahit na isa man lang. Kaawaan mo na ang isang matandang katulad ko na hilahod na sa gutom."

"Kahit na kaputol ay di kita bibigyan. Manigas ka riyan sa gutom."

Akmang papanhik na ang donya nang biglang habulin ng pulubi ang nahuhulog na kumpol na mga bunga.

Sa sobrang galit ng donya ay sinundan kaagad nito ang yuyuko sanang pulubi. Hinablot ng matapobre ang braso ng matanda at isang malakas na sampal ang pinadapo nito sa kaliwang pisngi ng pobre. Ang lakas ng sampal ay ikinatumba at ikinasadlak ng pulubi sa maalikabok na bakuran ng gahaman.

Nanginginig na tumindig ang pulubi at sa isang marangal na tinig ay nangusap, "Kaawa-awa ka Petronila." Takang-taka ang donya pagkat alam ng pulubi ang tunay na pangalan niya. "Pulubi nga ako pero busilak naman ang puso ko. Ang ibinibigay ko lamang ay anumang aking nakakayanan. Ang mga buto ng halamang namumunga sa iyong bakuran ay mga butong nakaya kong ihandog sa mga pobreng batang tumulong sa akin upang makatawid ako sa tulay na baging na natatanaw mo mula rito. Mga buto lang iyan na pinagkaguluhan at pinagkatuwaan lang nilang paghati-hatian. Mga butong inagaw mo sa kanila na ngayong namunga ay ipinagkait mong hatian sila. Isinusumpa kong magiging maasim ang bunga ng punong iyan. Matuto ka sanang magpakababa sapagkat mamamatay din tayo at ang lupang tinutuntungan natin ay siya ring lupang sa atin ay maglilibing."

Pagkasabi nito ay tumalikod na ang matanda. Kinabahan ang donya lalo na nang ang mga bunga ng mga punong nasa harap ay nagsiurong at nagmistulang ga daliring nanduduro.

"Lo...lola patawarin ninyo ako," lumuluhang sabi ng mapagmataas na donya. Pero kahit na anong alok na ihain ay hindi na lumingon pa ang pulubing tila magliliwanag ang katauhan sa mataos na kabaitan.

"Sinampal mo ako tapos inalok?" gumagaralgal pa rin ang tinig ng pulubi na sa isang iglap ay nagging liwanag na nakasisilaw. Nang mawala sa harap niya ang matanda ay napaluhod ang donya sa malaking misteryong naganap sa kanya.

Sapagkat sumampal tapos ay nag-alok, ang prutas na umasim mula noon ay tinawag nang Sampal-Ok na sa paglipas ng mga taon ay naging Sampalok. Diyan nagsimula ang alamat ng Sampalok.

Alamat ng Saging

May isang prinsesang napakaganda; kaya ang tawag sa kanya ay Mariang Maganda. Ang kanyang tahanan ay malapit sa isang maliit na gubat; doo'y maraming magaganda't mababangong halamang namumulaklak. Araw-araw, ay nagpapasyal ang prinsesa sa gubat na ito. Namimitas siya ng mga bulaklak na katangi-tangi ang ayos. Isang araw, sa kanyang pamamasyal, ay nakatagpo siya ng isang prinsipe. Magandang lalaki ang prinsipeng iyon. Nang makita ni Mariang Maganda ay nakaramdam siya agad ng kakatuwang damdamin. Ang prinsipe naman pala'y gayon din. Kaya agad silang nagkapalagayan at nagkahulihan ng loob.

Araw-araw ay namamasyal sila ng prinsipe, hanggang sa magtapat ng pag-ibig ang prinsipe. Palibhasa'y sadyang may inilalaan nang pagtingin ang prinsesa, hindi na ito nagpaumat-umat at tinanggap ang iniluluhog na pag-ibig ng prinsipe.

Isang hapon matapos silang mamasyal, nag-ulayaw ang dalawa sa lilim ng mabangong halamanan ng prinsesa.

"Mariang Maganda, kay ganda ng mga bulaklak mo, nguni't ang mga bulaklak doon sa aming kaharian ay higit na magaganda at mababango; walang makakatulad dito sa inyo."

"Bakit, saan ba ang inyong kaharian?"

"Doon sa dako roon na hindi maaaring marating ng mga taong may katawang-lupa."

Ilan pang saglit at nagpaalam na ang prinsipe na malungkot na malungkot. Kaya napilitang magtanong si Mariang Maganda. "Mangyari'y..." at hindi na nakuhang magpaliwanag ang prinsipe.

"Mangyari'y ano? Ano ang dahilan?" ang tanong ng prinsesang punung-puno ng agam-agam.

"Dapat an akong umuwi sa amin, kung hindi, hindi na ako makababalik. Ibig ko sanang isama kita, nguni't hindi maaari, hindi makapapasok doon ang tulad ninyo. Kaya paalam na irog."

"Bumalik ka mamayang gabi, hihintayin kita sa halamanang ito. Babalik ka ha?"

"Sisikapin ko Mariang Maganda," ang pangako ng prinsipe. Nang malapit ng maghatinggabi, dumating ang prinsipe. Sinalubong siya ng prinsesang naghihintay sa loob ng hardin. Nag-usap na naman sila ng nag-usap. Kung saan-saan nadako ang kanilang pag-uusap. Hawak-hawak ng prinsesa ang mga kamay ng prinsipe.

Kaginsa-ginsa'y biglang napatindig ang prinsipe. "Kailangang umalis na ako, Mariang Maganda. Maghahatinggabi na, kapag hindi ako lumisan ay hindi na ako makababalik sa amin. Diyan ka na subali't tandaan mong ikaw rin ang aking iniibig," at ginawaran ng halik ang mga talulot na labi ni Mariang Maganda.

Pinigilan ng prinsesa ang mga kamay ng prinsipe. Hindi niya mabatang lisanin siya ng kanyang minamahal. Sa kanilang paghahatakan, biglang nawala ang prinsipe at naiwan sa mga palad ng dalaga ang dalawa niyang kamay. Natakot ang prinsesa, kaya patakbong nagtungo sa isang dako ng kanyang halamanan at ibinaon ang mga kamay.

Ilang araw, pagkatapos ay may kakaibang halamang tumubo sa pinagbaunan niya. Malalapad ang mga dahon at walang sanga. Ilan pang araw pagkaraa'y nagbulaklak. Araw-araw, ay dinadalaw ng prinsesa ang kanyang halaman. Makaraan ang ilang araw, ang mga bulaklak ay napalitan ng mga bunga. Parang mga daliring nagkakaagapay. Iyon ang mga unang saging sa daigdig.

Alamat ng Pinya

Noong unang panahon, may isang mag-asawang nagngangalang Emilio at Marcela. Sila ay may anak na dalagang ang pangalan ay Rufina. Si Rufina ay lubhang pinalaki sa layaw ng kanyang ama kaya't siya na lamang nagiging dahilan ng pag-aaway ng mag-asawa.

Si Rufina ay walang nais gawin kundi humarap sa salamin at mag-ayos ng mukha o kaya'y magtungo sa halamanan at magmasid ng mga bulaklak. Wala siyang hilig sa pag-aayos ng bahay, at kung siya naman ay inuutusan ng kanyang ina ito ay walang matanggap na kasiyahan sa kanyang pag-utos.

Isang araw, si Aling Sela at si Mang Milyo'y nagkasagutang mabuti tungkol kay Rufina.

"Talagang hindi ko na malaman kung paano ang gagawin ko upang maturuan ng wastong pamamahay iyang si Rufina," ang nagagalit na wika ni Aling Sela.

"Bakit mo pinapaghihirapan ang loob mo?" ang tanong naman ni Mang Milyo. "Hindi ba't tayo'y may mga alila? Bakit hindi sila ang utusan mo kung mayroon kang ibig ipagawa? Bakit si Rufina ang pinipilit mong gumawa ng mga bagay na dapat gawin ng mga alila?"

Si Aling Sela ay lalong nagalit.

"Paano ko nga ba matuturuan iyang anak mo ng pagkababae ay sa ikaw ang una-unang nagpapalala? Matuturuan ba iyan ng kahit na ano sa pinababayaan mong magkasungay," ang galit nag alit na wika ni Aling Sela.

"Huwag kang magalit," ang amo ni Mang Milyo. "Ang sinasabi ko lamang ay hindi mo dapat ipagawa kay Rufina ang mga bagay na dapat gawin ng mga alila sapagkat tayo'y bumabayad ng mga alila upang may gumawa ng mga bagay na iyan. Bakit pa tayo bumabayad ng mga alila?"

"Ang ibig mong sabihin ay wala nang dapat matutuhan ang batang iyan sapagkat tayo'y may mga alila?" ang tanong ni Aling Sela.

"Iyan nga ang ibig kong sabihin kanina pa," ang sang-ayon ni Mang Milyo.

"At kung tayo'y wala nang kaya sa pagbabayad ng mga alila?" ang patuloy na usisa ni Aling Sela.

"A, hindi maaari iyon sapagkat tayo naman ay mayaman," paliwanag ni Mang Milyo.

Ang sagot ni Mang Milyo ay lalong nagpagalit kay Aling Sela.

"Hindi ako nagtatakang ang anak mo ay magkasungay!" ang nanginginig na sigaw ni Aling Sela. "Ngayon lamang ako nakakita ng magulang na kamukha mo. Lumayas ka riyan!"

Upang hindi na lumala pa ang usapan, si Mang Milyo ay nanaog ng bahay. Minarapat niya ang mamasyal-masyal muna at kung malamig na ang ulo ni Aling Sela ay saka na siya babalik.

Si Aling Sela naman ay nakaisip manulsi at nang makalimutan niya ang mga pinagsasabi sa kanya ni Mang Milyo.

"Rufina!" ang tawag ni Aling Sela. "Kunin mo nga ang kahon ko ng karayom at sinulid at ako'y manunulsi."

Si Aling Sela ay matagal na naghintay ngunit si Rufina ay hindi pumasok sa kanyang silid.

"Rufina!" ang ulit na tawag ni Aling Sela. "Bingi ka ba? Hindi mo ba ako naririnig? Kunin mo ang kahon ng karayom at sinulid at ako'y manunulsi."

Si Rufina na noon pala ay nakaharap sa salamin ay nag-aayos ng mukha ay noon pa lamang sumagot.

"Sandali na lamang po. Matatapos na ako."

Si Aling Sela ay nagpigil ng galit. Hindi niya ibig na lumala pa ang kanyang kagalitan.

"Ano ba? Hindi ka pa ba tapos?" ang usisa ni Aling Sela pagkaraan ng ilang sandali. "Magdala ka ng kahon ng karayom at sinulid."

Naghintay pang muli si Aling Sela bago dumating si Rufina sa kanyang silid. At nang dumating ito ay walang dalang kahon.

"Wala po akong makitang kahon ng karayom at sinulid," ang pahayag ni Rufina.

"Wala kang makita e naroon lamang ang kahon sa mesa mo?" ang pagtatakang wika ni Aling Sela.

"Sinabi ko nap o sa inyong wala akong makita, e," ang pagalit na tugon ni Rufina.

"Bakit, wala ka bang mata? Wala ka na bang nakikita kundi ang isinusurot sa mata mo?" ang pagalit na ring usisa ni Aling Sela.

Si Rufina na noon ay lumabas na ng silid at patungong halamanan ay sumagot nang pasigaw:

"Opo, wala po akong nakikita kundi ang isinusurot sa mga mata ko."

Ang galit ni Aling Sela ay hindi na napigilan. Nakita niyang si Rufina ay nasa halamanan na at nagmamasid na naman sa mga bulaklak.

"Diyos ko! Bakit hindi Mo pa po gawing reyna ng mga halaman ang anak ko at nang hindi na niya ako nilalapastangan? Bakit hindi Mo pa po siya gawing isang halamang may sandaang mata!"

Noon din ay nawala sa kinatatayuan si Rufina. Si Aling Sela na dali-daling nanaog upang magsiyasat sa nangyari ay walang nakitang bakas ng kanyang anak saan man siya bumaling. Ngunit sa kinatayuan ni Rufina ay nakita niya ang isang bagong halaman. Ang halamang iyon ay may mahahabang dahong maraming tinik at sa gitna ng mga dahon ay may bungang malaking tila may korona sa ibabaw. Anong himala! Ang bungang iyon ay ligid ng kayraming mga mata!

Alamat ng Pakwan

Humigit-kumulang sa tatlong daan taong namalagi sa Pilipinas ang mga Kastila. Layunin ng Espanyang sakupin ang mga katutubo. Naging kasangkapan ng mga Espanyol ang Katolisismo upang lalong mapadali nila ang pamamalakad dito. Bagamat sa Limasawa, Leyte nagdaos ng unang misa, may isang paring Kastilang nagngangalang Padre Novelles ang nakarating sa lalawigan ng Nueva Ecija.

Sinikap niyang kumbinsihin ang mga katutubo upang maging Katoliko. Upang magawa ito, pinag-aralan niyang makapagsalita ng kanilang wika. Madali naman siyang natuto. Sapagkat matagal na ring sumasamba sa mga anito ang mga katutubo, hirap na hirap si Padre Novelles na manghikayat.

Lalong pinagsikapan ng paring Kastila ang pagtuturo ng buhay at mga aral ni HesuKristo. Binigyang diin niya ang pagpapasakit ng Anak ng Diyos. Isinalaysay niya ang pagkapasan sa krus upang iligtas lamang ni Hesus ang mga makasalanang tao sa daigdig.

Sapagkat misyunero, marami ang naliwanagan sa katotohanan. Pero kahit marami ang sumunod sa itinuturo ng paring Espanyol ay may isang barangay na bulag pa ring sumasamba sa mga anito. Ito ang barangay na pinamumunuan ni Datu Diliwariw. Ayaw ng Datung paniwalaan ang mga aral na itinuturo sa Katolisismo. Sa labis na pagkagalit ipinadakip mismo ng datu sa mga nasasakupan ang misyunerong nangangaral.

Sapagkat batay sa turo ng Katolisismo ay nagpasan ng krus at ipinako sa kabundukan si HesuKristo. Ito rin ang parusang ipinataw ng di binyagang datu sa paring Katoliko.

Awang-awa ang maraming katutubo sa pagpapasan sa krus si Padre Novelles. Ang maalikabok at baku-bakong lansangan ng Nueva Ecija ay kangyang dinaanan. Sa bundok ng mga anito na ngayon ay kilala bilang bundok ng Caraballo itinindig ang krus. Habang nagbabaga ang araw ay isinakripisyo ng misyunero ang abang buhay. Katulad ni Kristo, isang matulis na sibat ang tumapos sa hininga ng paring Katoliko. Ang sariwang dugo sa dibdib nito ay mayamang umagos sa lupang pinagtindigan ng krus.

Matapos ipapatay ay hindi mapalagay si Datu Diliwariw. Naalala niya ang itinuturo ng misyunero na si Hesus daw ay muling nabuhay pagkalipas ng tatlong araw.

Upang makatiyak, isinama ng datu ang pinakamatapat na kawal nang dumating ang ikatlong gabi. Ginimbal sila ng katotohanan, ang bangkay na kanilang iniwan ay nawala sa kanyang kinapapakuan. Napaluhod ang datu kasama ng kawal. Inalala nila ang mga aral na itinuro ng misyunero tungkol kay Kristo. Taos puso silang humingi ng tawad. Sa kanilang pagyuko at pagluha ay may napansin silang munting halaman sa lupang dinilig ng dugo ng kabanalan. Ang nasabing halaman ay nagbunga ng animo makinis na ulo ng paring misyunero na kapag biniyak mo ay may lamang tila mapulang dugo ng kabanalan, matamis at nakaaalis ng uhaw. Magmula noon, ang nagging Katolikong datu ay lagi nagng dumadalaw sa pinagpakuang kabundukan. Ang panata niyang iyon ay kalakip ng pagtanggap ng kaparusahan sa malaking kasalanang nagawa niya sa paring ipinapatay.

Sapagkat tumubo ang kakaibang halaman ay tinawag ang bunga nito na pinagpakuan na nauwi sa pakuan na ngayon ay naging pakwan. Iyan ang pinanggalingan ng alamat ng pakwan.

Alamat ng Niyog

Noong unang panahon sa bundok ng Cristobal ay may isang mabait na ina. Masipag at maalaga sa kanyang mga anak. Talagang napakabuti niya at mahal na mahal ang kanyang mga anak.

Dahil sa sampu ang kanyang anak, talagang nahihirapan siya sa pag-aaruga sa mga batang ito.

Isang araw, nagkasakit ang ina at bigla na lamang namatay. Ang kaawa-awang mga bata ay nag-iyakan at ang sabi nila ay ganito: "Sino na ang magapakain sa amin?" tanong ng pinakamatandang anak.

"Sino na ang mag-aalaga sa amin?" tanong ng ikalawang anak.

"Sino na ang maglalaba n gating damit?" tanong ng ikatlong anak.

Habang sila ay nag-iiyakan, may dumating na isang babae na di nila kilala. Siya'y maganda at maputi.

"Huwag na kayong umiyak," sabi niya. "Di kayo pababayaan ng inyong ina. Ilibing ninyo siya at maghintay kayo sa kanyang libingan. Makikita ninyo na may tutubo roon na puno. Ang punong iyon ay pagkukunan ninyo ng makakain araw-araw.

Biglang nawala ang maputi at magandang babae. Akala ng mga bata ay nananaginip lang sila.

Sumunod sampung mababait na mga bata. Pagkalibing sa ina nila, binantayan nila ang libing araw at gabi at pagkatapos ng sandaling panahon ay may nakita na nga silang isang halaman na tumubo.

Mabilis ang paglaki nito at kaagad naging isang mataas na puno. Nagtaka ang mga bata dahil sa taas ng puno at sa dami ng bunga nito.

"Marahil aakyatin ko na lamang itong puno," sabi ng pinakamatanda at dali-dali siyang umakyak at pumitas ng bunga.

"Mga ulo ninyo," ang sigaw niyang babala sa itaas. "Ibabagsak ko ito at buksan ninyo."

Nang biyakin ng ikalawang anak ang bunga, nakita nilang may tubig ito.

"Naku! Ang puti at ang tamis ng tubig," sabi nila. Tinikman nila ang laman at ang nasabi ay: "Ang puti at kay sarap naman ng lasa ng bungang ito," ang wika ng ikaapat na anak.

Naghulog pa ng maraming bunga ang batang umakyak sa itaas ng puno.

Nagkainan at nag-inuman at ngayon nakita nila na di nga sila magugutom pang muli. Ang mga bungang iyon ay kauna-unahang niyog ditto sa daigdig.